در دوران همهگیری کرونا، استفاده از ماسک به یک ضرورت روزمره برای محافظت از خود و دیگران تبدیل شد. اما یکی از چالشهای مهم در استفاده از ماسکها، ضدعفونی و استفاده مجدد از آنها است. ماسکهای تنفسی، به ویژه ماسکهای پارچهای و ماسکهای پزشکی یکبار مصرف، نیاز به مراقبت و ضدعفونی دقیق دارند تا اثربخشی آنها حفظ شود و خطر انتقال ویروس کاهش یابد.
این مقاله به بررسی روشهای اصولی و علمی برای ضدعفونی کردن ماسکهای مختلف پرداخته و نکات کلیدی برای استفاده مجدد ایمن آنها را ارائه میدهد.
۱. انواع ماسکها و نیاز به ضدعفونی
ماسکها به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که هرکدام نیاز به روشهای متفاوتی برای ضدعفونی دارند. این ماسکها شامل ماسکهای یکبار مصرف (مانند ماسکهای جراحی) و ماسکهای قابل استفاده مجدد (مانند ماسکهای پارچهای) هستند.
الف. ماسکهای یکبار مصرف
ماسکهای جراحی و ماسکهای N95 به عنوان ماسکهای یکبار مصرف طراحی شدهاند. این ماسکها به گونهای طراحی شدهاند که پس از یک بار استفاده باید دور انداخته شوند. اما در شرایط خاص، ممکن است افراد بخواهند از ماسکهای یکبار مصرف استفاده مجدد کنند. با این حال، باید توجه داشت که این ماسکها نباید به طور مکرر ضدعفونی و استفاده شوند، زیرا این کار ممکن است کارایی آنها را کاهش دهد.
ب. ماسکهای پارچهای
ماسکهای پارچهای به عنوان یک جایگزین برای ماسکهای یکبار مصرف شناخته میشوند. این ماسکها میتوانند بارها شسته و استفاده شوند، اما برای جلوگیری از تجمع باکتریها و ویروسها، باید به طور مرتب ضدعفونی شوند.
۲. اهمیت ضدعفونی کردن ماسکها
ماسکها به عنوان یک وسیله محافظتی در برابر ذرات معلق و ویروسها عمل میکنند. زمانی که ماسکها به طور مداوم استفاده میشوند، میتوانند به مکانی برای تجمع میکروبها و ویروسها تبدیل شوند. ضدعفونی ماسکها باعث میشود که این ذرات و عوامل بیماریزا از بین رفته و ایمنی کاربر حفظ شود.
ضدعفونی ماسکها به ویژه در دوران شیوع بیماریهای واگیردار مانند کرونا اهمیت بسیاری دارد. اگر ماسک به درستی ضدعفونی نشود، نه تنها کاربر خود را در معرض خطر قرار میدهد، بلکه احتمال انتقال ویروس به دیگران نیز افزایش مییابد.
۳. روشهای ضدعفونی کردن ماسکهای پارچهای
ماسکهای پارچهای به دلیل قابلیت استفاده مجدد، نیاز به روشهای اصولی برای شستشو و ضدعفونی دارند. در ادامه چند روش مؤثر و اصولی برای ضدعفونی ماسکهای پارچهای ارائه میشود:
الف. شستشو با آب و صابون
یکی از سادهترین و مؤثرترین روشها برای ضدعفونی ماسکهای پارچهای، شستن آنها با آب گرم و صابون است. در این روش:
- ماسک را با آب گرم (حداقل ۶۰ درجه سانتیگراد) بشویید.
- از صابون یا شویندههای معمولی استفاده کنید.
- ماسک را به طور کامل آبکشی کنید تا هیچ ماده شیمیایی روی آن باقی نماند.
- اجازه دهید ماسک در هوا خشک شود یا از خشککن با حرارت بالا استفاده کنید.
این روش به خوبی میتواند ویروسها و باکتریها را از بین ببرد و ماسک را برای استفاده مجدد آماده کند.
ب. استفاده از محلولهای ضدعفونیکننده
اگر دسترسی به آب گرم ندارید یا نمیتوانید ماسک را به طور مرتب بشویید، میتوانید از محلولهای ضدعفونیکننده مانند الکل یا محلولهای کلر استفاده کنید. در این روش:
- از الکل با غلظت حداقل ۷۰ درصد یا محلول کلر رقیق شده (حدود ۴ قاشق غذاخوری مایع سفیدکننده به ازای هر لیتر آب) استفاده کنید.
- ماسک را در محلول ضدعفونیکننده بخیسانید و سپس به خوبی آبکشی کنید.
- اجازه دهید ماسک در محیط باز خشک شود.
توجه داشته باشید که استفاده مکرر از محلولهای ضدعفونیکننده ممکن است به بافت پارچه آسیب برساند، بنابراین بهتر است این روش به طور مداوم مورد استفاده قرار نگیرد.
ج. استفاده از ماشین لباسشویی
شستن ماسکهای پارچهای در ماشین لباسشویی یکی از راحتترین روشها برای ضدعفونی آنها است. در این روش:
- ماسکها را درون ماشین لباسشویی قرار دهید.
- از دمای بالای آب (حداقل ۶۰ درجه سانتیگراد) و مواد شوینده معمولی استفاده کنید.
- برای خشک کردن، از خشککن با دمای بالا استفاده کنید یا اجازه دهید ماسکها در آفتاب خشک شوند.
ماشین لباسشویی به خوبی میتواند باکتریها و ویروسها را از سطح ماسک پاک کند.
۴. روشهای ضدعفونی کردن ماسکهای یکبار مصرف
ماسکهای یکبار مصرف مانند ماسکهای جراحی و ماسکهای N95 طراحی شدهاند تا پس از هر بار استفاده دور انداخته شوند. اما در شرایط خاص، مانند کمبود ماسک، ممکن است نیاز به استفاده مجدد از این ماسکها باشد. در چنین مواقعی روشهایی برای ضدعفونی این ماسکها وجود دارد، اما باید توجه داشت که این روشها نمیتوانند تضمین کامل ارائه دهند و ممکن است کارایی ماسکها را کاهش دهند. بنا به تحقیقات سایت نیوان ابتکار این روش ها عبارتند از:
الف. استفاده از گرما
یکی از روشهای ضدعفونی کردن ماسکهای یکبار مصرف، استفاده از گرما است. این روش شامل قرار دادن ماسک در دمایی حدود ۷۰ تا ۸۰ درجه سانتیگراد برای مدت ۳۰ دقیقه است. این کار میتواند به از بین بردن ویروسها کمک کند، اما باید توجه داشت که دمای بیش از حد بالا ممکن است به ساختار ماسک آسیب برساند.
ب. استفاده از اشعه ماوراء بنفش (UV)
اشعه ماوراء بنفش یکی از روشهای مؤثر برای ضدعفونی کردن ماسکهای N95 است. این روش شامل قرار دادن ماسک در معرض اشعه UV-C برای مدت زمان معین است. اشعه UV-C میتواند ویروسها و باکتریها را از بین ببرد و خطر انتقال آنها را کاهش دهد. اما استفاده از این روش نیاز به تجهیزات خاصی دارد و باید با دقت انجام شود تا از آسیب دیدن ماسک جلوگیری شود.
ج. استفاده از بخار
بخار آب داغ نیز میتواند به عنوان یک روش ضدعفونی ماسکهای یکبار مصرف استفاده شود. برای این کار میتوانید ماسک را برای چند دقیقه در معرض بخار قرار دهید تا ویروسها و باکتریها از بین بروند. اما باید دقت کنید که بخار باعث تغییر شکل ماسک یا آسیب به فیلتراسیون آن نشود.
د. استفاده از مایکروویو
در برخی موارد، مایکروویو میتواند برای ضدعفونی ماسکهای یکبار مصرف استفاده شود. این روش شامل قرار دادن ماسک در یک ظرف حاوی آب و حرارت دادن آن برای مدت زمان کوتاه است. بخار ایجاد شده از آب میتواند به ضدعفونی ماسک کمک کند. اما باید توجه داشت که این روش ممکن است به ماسک آسیب برساند، به ویژه اگر ماسک دارای قطعات فلزی باشد.
۵. نکات مهم در ضدعفونی کردن ماسکها
ضدعفونی کردن ماسکها باید با دقت و توجه به نکات زیر انجام شود:
- دقت به نوع ماسک: هر نوع ماسک نیاز به روش خاصی برای ضدعفونی دارد. ماسکهای یکبار مصرف نباید به روشهای مشابه با ماسکهای پارچهای ضدعفونی شوند.
- عدم استفاده از ماسکهای آسیبدیده: اگر ماسک پس از ضدعفونی کردن تغییر شکل داده یا قابلیت فیلتراسیون خود را از دست داده است، از استفاده مجدد آن خودداری کنید.
- شستن دستها پس از تماس با ماسک آلوده: قبل و بعد از ضدعفونی کردن ماسک، دستهای خود را به خوبی با آب و صابون بشویید تا از انتقال ویروس جلوگیری کنید.
- نگهداری ماسکهای تمیز در جای مناسب: پس از ضدعفونی کردن، ماسکهای خود را در محیط تمیز و خشک نگهداری کنید تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود.
۶. زمان تعویض ماسکها
حتی اگر ماسکهای پارچهای و یکبار مصرف را به درستی ضدعفونی کنید، آنها دارای یک عمر مفید محدود هستند. استفاده مکرر از ماسکها ممکن است کارایی آنها را کاهش دهد و در نتیجه نیاز به تعویض آنها ضروری است. برخی از نشانههایی که زمان تعویض ماسک را نشان میدهند عبارتند از:
- تغییر شکل ماسک یا از بین رفتن قابلیت فیلتراسیون آن
- پاره شدن یا شکسته شدن بندهای ماسک
- کاهش راحتی در تنفس از طریق ماسک
نتیجهگیری
استفاده از ماسکها به عنوان یکی از مؤثرترین روشها برای پیشگیری از انتقال ویروسها در دوران همهگیری بسیار حیاتی است. اما برای اینکه ماسکها بتوانند به طور مؤثر عمل کنند، نیاز به ضدعفونی دقیق و اصولی دارند. ماسکهای پارچهای با روشهای سادهای مانند شستشو با آب گرم و صابون یا استفاده از محلولهای ضدعفونیکننده قابل استفاده مجدد هستند، در حالی که ماسکهای یکبار مصرف نیاز به دقت بیشتری در ضدعفونی و استفاده مجدد دارند.
با رعایت این نکات و استفاده صحیح از ماسکها، میتوان به طور مؤثر از خود و دیگران در برابر ویروسها محافظت کرد.
